අප කොයි ආගමකට අයත් වුනත් දෙවියන් වඳින්න අමතක වෙන්නේ
නැ. මොකද අපි බෞද්ධයන් වුවත් දෙවියන් වන්දනාමාන කරනවා. ශිෂ්ටාචාරගත වන්නට පෙර සිටම
අපි විවිධ දෙවිවරු ඇදහූවා. ඒත් විශ්වාසයත්, භක්තියත් ඇති පුද්ගලයන් අන්වාර්යෙන්ම
දෙවියන් යදිනවා. අද වන විට පන්සල්වල පවා දෙවියන් උදෙසා විශේෂ ස්ථානයක් වෙන්කර
තියෙනවා. දේවාල, දෙවොල යනාදි නම්ලින් මේවා හඳුන්වයි. බෞද්ධාගමික රටක් වූ ලංකාවට
දේව සංකල්පය පැමිණියේ ඉන්දියානු ආභාෂය නිසයි. ඒ පුරාණ රජවරුන් තමන්ගේ අග මෙහෙසිය
වශයෙන් ඉන්දියානු කාන්තාවන් සරණපාවා ගැනීම නිසයි. එම ගෙන්වන ලද බිසෝවරුන්ට වන්දනාමාන
කිරීමට මෙසේ දේවාල තනවා දෙන ලදී. ඒ අනුව දේව වන්දනාව බෞද්ධයින් අතර ද ප්රචලිත වීම
නිසාම විවිධ දෙවිවරුන් උදෙසා දේවාල රැසක් ලංකාව පුරාම ඉදිවෙන්නට පටන් ගත්තා.
වර්තමානයේ බෞද්ධ, හින්දු, භේදයකින් තොරව සෑම දෙනෙක්ම
වන්දනා කරන ප්රධාන දේවාල කිහිපයක් තියෙනවා.







කතරගම කියන්නේ ලංකාවේ ප්රධාන නගරයක්. කිසිදු ආගම්
භේදයකින් තොරව බෞද්ධ, හින්දු, මුස්ලිම් යන සියල්ල වැඳුම් පිදුම් කිරීමට එම පූජා
නගරයට පියනඟයි. ඒ කතරගමයි. මෙහි ඇති රුහුණු මහා දේවාලයට හිමිවන්නේ විශේෂ ස්ථානයක්.
කතරගම මහා දේවාලයේ ඉතිහාසය ඉතා ඈතට දිවෙන්නකි. එකල රජකම් කරන ලද දුටුගැමුණු රජතුමා
මේ දේවාලය ඉදිකර තිබේ. මෙම දේවාලය ඉදිකිරීම සම්බන්ධව නොයෙක් ජනප්රවාද පවති. ඒ
වගේම සිංහල ජනතාව අතර “ කතරගම දෙවියන් නමින් ද හින්දු බැතිමතුන් අතර “ මුරුගන්
නමින් ද මේ දෙවියන් හඳුන්වනවා. සෑම වසරකම කතරගමට එන බෞද්ධ, හින්දු, මුස්ලිම්
බැතිමතුන් දකින විට කතරගම දෙවියන් පිළිබඳව ඇති විශ්වාසය, භක්තිය පැහැදිලි වෙයි.
සබරගමුව සමන් දෙවියන්ගේ අඩවිය වන්නේ සීතාවක රාජධානියයි.
බෞද්ධ ජනතාවගේ ඉමහත් ගෞරවයටත් වන්දනාවටත් පාත්ර වූ දෙවියන් වන්නේ සමන් දෙවියන්ය.
බුදුන් වහන්සේගේ ශ්රීපා සලකුණ පිහිටි සමනල කන්ද මෙම දෙවියන්ගේ ප්රධාන වාසභූමිය
ලෙස සැලකෙනවා. රත්නපුර මහ සමන් දේවාලය මේ දෙවියන් උදෙසාම ඉදිකරන ප්රධාන දෙවොලයි.
මේ දෙවොලට සතර තවත් දේවාල හතරක් සාදා තිබේ. එනම්,




සිදුහත් තවුසා බුද්ධත්වයට පත්වන අවස්ථාවේ දී සිදු වූ මාර
පරාජයේ දී සිදුහත් තවුසා සමඟ රැඳී සිටි එකම දේවතාව වන්නේ දැඩිමුණ්ඩ දෙවියන්ය. එසේ
ම තථාගතයන් වහන්සේ පිරිනිවන්පාන අවස්ථාවේ දී සක්දෙව් අමතා ලංකාව භාර කරන ලෙස කීවේ
ද දැඩිමුණ්ඩ දෙවියන්ටය. මෙම හේතු කාරණා නිසාම උපුල්වන් දෙවියන් ලෙස හඳුන්වන
දැඩිමුණ්ඩ දෙවියන් බොදු ජනතාවගේ ප්රසාදයට ලක් වී තිබේ. දැඩිමුණ්ඩ දෙවියන් උදෙසා
ඈත අතීතයේ සිටම විවිධ ප්රදේශවල පුද පූජා පවත්වා තිබේ. මෙම දෙවියන් උදෙසා ඉදිකර
ඇති ප්රධාන දේවාලය ලෙස සලකන්නේ අලුත් නුවර දැඩිමුණ්ඩ දේවාලයයි. මාවනැල්ලේ පිහිටි මෙම දැඩිමුණ්ඩ
දේවාලය වසර තුන්සියයක් පමණ ඉක්ම වූ ඉතිහාසයකට හිමිකම් කියයි. එකල රජ දවස සුනේත්රා
දේවිය විසින් කළ යෝජනාවකට අනුව මේ දේවාලය ඉදිකළ බව කියයි. හොඳට හොඳ නරකට නරක
හදවතක් ඇති දැඩිමුණ්ඩ දෙවියන් දුකට පිහිට විය හැකි ශක්තියක් ඇති දෙවියෙකු බව
බැතිමතුන් විශ්වාස කරයි. තවත් බොහෝ ස්ථානවල දැඩිමුණ්ඩ දේවාල ඉදිකර තිබුණ ද මෙහි ප්රධාන
දේවාලය ලෙස සලකන්නේ මාවනැල්ල අලුත්නුවර පිහිටි දැඩිමුණ්ඩ දේවාලයයි.
බස්නාහිර පළාතේ කොළඹ දිස්ත්රීක්කයේ කඩුවෙල ප්රදේශයේ පිහිටි නවගමුව ග්රාමයේ පත්තිනි දේවාලය පිහිටා තිබේ. මෙය අතීතයේ දී හඳුන්වා ඇත්තේ
නා ගොමුව ලෙසිනි. නා ගස් ගොමුවක පිහිටි නිසා මෙය නවගමුව ලෙස හඳුන්වන්නට ඇත. තවමත්
එහි එලෙස නා ගස් පවතී. මේ නම ඇති වීමට තවත් හේතු තිබේ. නවගමුවට ගම් නවයක් එක්වීම
නිසා ද නාග ගෝත්රිකයන් ගොමුවක් වශයෙන් ජීවත් වීම නිසා ද මෙය නවගමුව වූ බවට මතයන්
පවති. පත්තිනි දේවිය වෙනුවෙන් ඉදිකළ දේවාලයක් ලෙස නවගමුව දේවාලය අතීතයේ සිටම
බැතිමතුන් අතර ගෞරවාදරයට පත් වී තිබේ.
එම දේවාලවලට අමතරව විභීෂණ දෙවියන් උදෙසා කැලණි
විහාරස්ථානයේ ඉදිකර ඇති විභීෂණ දේවාලයත්, විශ්ණු දෙවියන් සඳහා බෙල්ලන්විල විහාරයේ
ඉදිකර ඇති විශ්ණු දේවාලයත්, හලාවත පිහිටි මුන්නේශ්වරම් දේවාලයත් ප්රධාන තන්හිලා
ගැනේ. මේවා අතරින් කැලණි විහාරස්ථානයේ ඉදිකර ඇති විභීෂණ දේවාලයත්, බෙල්ලන්විල
විහාරයේ ඉදිකර ඇති විශ්ණු දේවාලයත් මෑතකදි ඉදිකරන ලද ඒවාය. නමුත් මුන්නේශ්වරම්
දේවාලය රාවණ රජ දවසේ සිට පැවැත එන්නක් බව සැලකේ. එවක රජකළ 06 වන පරාක්රමබාහු රජතුමා
විසින් මෙම දේවාලය කරවා තිබේ. මෙහි නිතර පුද පූජා කටයුතු සිදු කරන බැවින් මෙහි
ගොඩනැගිලි ප්රතිසංස්කරණයට ලක්ව තිබේ.
දේව සංකල්ප, දේව විශ්වාස,ඇදහිලි ක්රම කුමක් වුවත් එදා
මෙන් ම මිනිසා තාමත් දෙවියන් අමතක කර නැති බව කිවමනා ය. තවමත් ඔවුන් සිය ජිවිතයේ
කටයුතුවල දී දෙවියන්ගේ පිහිට ආරක්ෂාව ප්රාර්ථනා කරයි.